Słowniczek

Autorką słowniczka jest Agnieszka Duda.

6 P – Proces pomagający poznać części oraz odróżnić części ochronne od JA (wstęp do procesu odciążania):

6F

1. find               1. poszukaj części – w ciele lub obok niego,
2. focus             2. pójdź w głąb – swojego wnętrza w odniesieniu do części,
3. flesh out       3. poznaj szczegóły – dotyczące części,
4. feel                4. poczuj – jakie masz uczucia wobec cześci,
5. befriend        5. zaprzyjaźnij się – z częścią,
6. fears              6. ponazywaj obawy – które ma część.

CECHY JA 8C (qualities of Self 8C):

1. curiosity            1. ciekawość
2. calm                   2. spokój
3. compassion       3. współczucie
4. clarity                 4. jasność
5. connectedness   5. łączność
6. confidence          6. pewność
7. courage               7. odwaga
8. creativity            8. kreatywność

Niektórzy terapeuci IFS dodają do tej listy – miłość oraz życzliwość.

CECHY JA TERAPEUTY 5P (qualities of therapist’s Self 5P):

1. presence           1. obecność
2. patience            2. cierpliwość
3. persistence       3. wytrwałość
4. perspective       4. umiejętność patrzenia z różnych perspektyw
5. playfulness       5. humor

CIĘŻARY (burdens) – Bolesne przekonania (Np. Nie zasługuję na miłość, Jestem bezwartościowy), uczucia i doznania fizyczne, które części niosą w sobie oraz intensywne, powiązane z traumą stany emocjonalne (przerażenie, zawstydzenie, wściekłość), odczucia fizyczne i powtórne przeżywanie zdarzenia w rozmaitych formach sensorycznych (flashbacki).

CZĘŚCI (parts) – Wewnętrzne jednostki lub podosobowości, które funkcjonują niezależnie, mogą posiadać pełen zakres uczuć, przekonań, myśli i wrażeń. Różnią się wyglądem, wiekiem, płcią, talentami i zainteresowaniami. Kiedy czują się zrozumiane i docenione, nabierają swojej własnej energii JA. Przyjmują różne role w naszym wewnętrznym systemie. Kiedy nie są wygnane lub nie kłócą się ze sobą nawzajem na temat tego, jak poradzić sobie z wygnańcami, to na wiele różnych sposobów przyczyniają się do naszego efektywnego funkcjonowania i ogólnego dobrostanu.

CZĘŚĆ DOCELOWA (target part) – Część, z którą klient i terapeuta pracują.

DOSTĘP BEZPOŚREDNI (direct access) – Metoda komunikacji z częściami i alternatywa dla komunikacji wewnętrznej (tzw. wglądu). W przypadku, gdy strażnik nie chce odkleić się od JA, terapeuta rozmawia bezpośrednio z tą częścią klienta. Może zapytać w sposób otwarty (ang. explicitly), czyli np. „Czy mogę porozmawiać bezpośrednio z tą częścią? Dlaczego chcesz, aby John pił?”. A kiedy klient odrzuca ideę części i mówi: „To nie jest część, to ja”, terapeuta może zacząć rozmowę z nią, nie nazywając wprost (ang. implicitly), że bezpośrednio rozmawia z tą częścią.

EKSTERNALIZACJA (externalization) – Proces przedstawiania części w konkretnej formie, na przykład rysunków, figurek, modeli z gliny, itp.

ENERGIA JA (Self-energy) – Perspektywy i uczucia, które JA wprowadza do relacji z częściami.

ENERGIA JA TERAPEUTY (therapist’s Self-energy) – Wykorzystanie stabilnego JA terapeuty jako pomocniczego źródła mądrości i współczucia dla klienta.

JA (Self) – Wrodzona esencja każdego człowieka, która do naszej wewnętrznej rodziny wprowadza równowagę i harmonię, zdrowy nieosądzający rdzeń wyposażony w cechy umożliwiające częściom transformację (ciekawość, dbałość, kreatywność, odwagę, spokój, poczucie łączności, jasność, współczucie, obecność, cierpliwość, wytrwałość, umiejętność patrzenia z różnych perspektyw i humor). Pomimo że części sklejają się z JA (zalewają je, a w efekcie przyćmiewają), to JA cały czas istnieje i jest dostępne, gdy tylko części nastąpi oddzielenie się części (odklejenie).

JA W ROLI ŚWIADKA (witnessing) – Etap pierwszy procesu odciążania, w którym część pokazuje i/lub opowiada JA klienta, które empatycznie słucha, widzi, odbiera bolesne doświadczenia lub uczucia wygnańca i rezonuje, o swoich doświadczeniach aż do momentu, gdy uzna, że została przyjęta ze swoim bólem, zrozumiana i pokochana, i pojawi się u niej samoakceptacja.

MAPA CIAŁA (body map) – Technika eksternalizacji polegająca na zlokalizowaniu części na rysunku przedstawiającym sylwetkę człowieka.

MENEDŻEROWIE (managers) – Proaktywne części, których zadaniem jest minimalizowanie bólu psychicznego, skupione na działaniu, są zawsze przygotowane i stabilne. Czujnie przeciwdziałają sytuacjom, w których wygnańcy mogliby zostać wywołani i zalać system emocjami. W efekcie mają pełne ręce roboty i używają szeregu taktyk – są zdeterminowane, nieugięte, krytykujące, a czasem zawstydzające. Dzięki temu utrzymują nasze skupienie na zadaniach, z dala od emocji.

MÓWIENIE W IMIENIU CZĘŚCI (speaking for a part) – Występuje, kiedy uczucia lub przekonania części są przekazywane przez JA, a nie bezpośrednio przez aktywowaną część.

MÓWIENIE Z CZĘŚCI (speaking from a part) – Występuje, kiedy uczucia lub przekonania części są przekazywane przez nią, JA zostaje zalane przez aktywowaną część.

NEGOCJACJE (negotation) – Proces wspierania części ochronnych, aby zrozumiały, że w ich najlepszym interesie jest umożliwienie dostępu do innych części w celu ich uzdrowienia.

NOWY SCENARIUSZ (do-over) – Etap drugi procesu odciążania, w którym JA wchodzi do przeszłości, w której utknął wygnaniec i – słuchając potrzeb wygnanej części ­­– tworzy nowy, przyjazny przebieg wydarzenia bolesnego w przeszłości . JA robi oraz mówi to, czego wygnaniec wtedy najbardziej potrzebował.

OBCIĄŻENIE (burdened) – Przyjęte przez część toksyczne przekonanie, odczucie lub przykre doznania fizyczne pochodzące z jakiegoś zewnętrznego źródła, od których nie może uciec, dopóki nie zostaną one odciążone.

ODCIĄŻENIE (unburdening) – Etap czwarty procesu odciążania, w którym dana część uwalnia się od swoich ciężarów.

ODKLEJENIE-wyodrębnienie, oddzielenie (unblended- differentiated, separated) – Stan, w którym żadna część (czyli uczucie, myśl, przekonanie, wrażenie) nie zalewa JA, część wyodrębnia się i oddziela, aby umożliwić relację z JA. Nie jesteśmy wtedy w części, ale z częścią. Ten stan jest często doświadczany jako poczucie wewnętrznej przestrzeni.

ODSUNIĘCIE NA BOK/ ZŁAGODZENIE (stepping aside/softening) – Stan, w którym część ochronna zgadza się odsunąć na tyle, aby klient mógł uzyskać dostęp do części docelowej

ODZYSKANIE (retrieval) – Etap trzeci procesu odciążania, w którym JA klienta zabiera daną część z bolesnego momentu w przeszłości, w którym ona utknęła do bezpiecznego miejsca w teraźniejszości.

OSOBA POD PRZYWÓDZTWEM JA (Self – led person) – Osoba, która potrafi usłyszeć, zrozumieć, przyjąć i docenić części własne, a także części innych ludzi, z mądrej i stabilnie emocjonalnej pozycji.

POLARYZACJA (polarization) – Stan, w którym dwie części są w opozycji w odniesieniu do tego, jak klient powinien się czuć, myśleć i zachowywać.

POWRÓT DO STRAŻNIKÓW (protector check-in) – Etap szósty procesu odciążania, który ma na celu sprawdzenie świadomości strażników w związku z procesem, który został dokonany.

POZYTYWNE INTENCJE (positive intention) – Podstawowe założenie IFS, że wszystkie nasze części starają się zrobić dla nas coś pomocnego i dobrego, bez względu na wynik tych starań.

PROCES ODCIĄŻANIA (unburdening process) –

1. witnessing                    1. JA w roli świadka,
2. do-over                          2. napisanie nowego scenariusza,
3. retrieval                        3. odzyskanie,
4. unburdening                4. odciążenie,
5. invitation                      5. zaproszenie nowych jakości,
6. protector check-in       6. powrót do strażników w celu sprawdzenia ich świadomości w związku z procesem, który został dokonany.
7. post-unburdening        7. utrwalenie

PRZEJĘCIE KONTROLI (taken over) – Stan, w którym część jest tak całkowicie sklejona, że klient nie ma dostępu do energii JA.

PRZYWÓDZTWO JA (Self- leadership) – Stan, w którym człowiek może wysłuchać, zrozumieć i być obecnym dla swoich części, uznając oraz doceniając ich rolę w wewnętrznym systemie oraz w relacji z innymi ludźmi.

PRZYZWOLENIE (permission) – Założenie IFS polegające na tym, że nie pracujemy z żadną częścią, dopóki nie dostaniemy na to wyraźnego przyzwolenia od ochraniających ją części.

SKLEJENIE (blending) – Stan, w którym przekonania i uczucia jakiejś części mieszają się z JA lub z innymi częściami.

STRAŻACY (firefighters) – Części reaktywne, które pojawiają się, aby opanować ból psychiczny, gdy zostanie wywołany. Przybiegają w sytuacjach krytycznych. Aktywują się, kiedy wspomnienia i emocje wygnańca przedostaną się do systemu – mimo represyjnych wysiłków menedżerów. Są zazwyczaj bardzo gwałtowni i stosują ekstremalne środki, których nie lubią menedżerowie, takie jak nadużywanie (czegokolwiek, od alkoholu do Facebooka), objadanie się, zakupoholizm, promiskuityzm, okaleczanie się, samobójstwa, przemoc fizyczna wobec innych.

STRAŻNICY (protectors) – Części ochronne, których zadaniem jest dystansowanie od bólu emocjonalnego, który noszą wygnańcy.

ŚWIADOMOŚĆ TERAPEUTY NA TEMAT WŁASNYCH CZĘŚCI (awareness of therapist’s parts) – Zdolność terapeuty do zauważania, odczuwania własnych części podczas pracy w trakcie sesji z klientem i po niej.

TROP (trailhead) – Miejsce, w którym zaczyna się samopoznanie i uzdrawianie. Pierwszy moment badania tego, co powoduje wewnętrzny dyskomfort, który powoduje, że uruchamiamy ciekawość – cechę JA, by pójść w głąb własnego wnętrza.

TYPY CZĘŚCI (types of parts) – W IFS dzielimy części na trzy kategorie ze względu na funkcję, jaką pełnią w odniesieniu do siebie nawzajem. Zraniona część, czyli wygnaniec, decydująco wpływa na zachowanie innych części. Wokół wygnańców skupiają się dwa typy części ochronnych. Strażnik proaktywny, zwany menedżerem, ma za zadanie dbać o funkcjonowanie jednostki, bez względu na to, co czują wygnańcy. Natomiast rolą strażnika reaktywnego, nazywanego strażakiem, jest rozpraszanie i tłumienie emocjonalnego bólu wygnańców, który pojawia się mimo usilnych starań menedżerów.

UTRWALENIE (post-unburdening) – Ostatni – siódmy etap procesu odciążania – trzy, cztery tygodnie po procesie, w którym utrwalane są psychologiczne i emocjonalne zmiany. Polega na pełnym uważności i życzliwości kontakcie z odciążonym wygnańcem.

UWAŻNOŚĆ (mindfulness) – Celowe, świadome zwracanie uwagi na coś, chwila po chwili, aby tego doświadczyć i zrozumieć.

WGLĄD (KOMUNIKACJA WEWNĘTRZNA) (in-sight (internal communication)) – Doświadczenie wewnętrzne polegające na nawiązaniu kontaktu z częściami i uzyskaniu dostępu do JA. Podstawowy sposób, aby zrozumieć części i komunikować się z nimi. Wgląd wymaga, by klient miał świadomość posiadania części (co może być wspomagane doświadczeniem wizualnym, kinestetycznym lub słuchowym) i miał w sobie wystarczająco dużo energii JA. Kiedy strażnicy blokują komunikację wewnętrzną, używamy dostępu bezpośredniego.

WYGNAŃCY (exiles) – Wrażliwe części, które zostały wyrzucone ze świadomości, manifestują się w uczuciach, przekonaniach, wrażeniach i działaniach. Są to części, które w dzieciństwie były zawstydzane, odrzucane, wykorzystywane lub zaniedbywane, a następnie dla ich własnego bezpieczeństwa zostały wygnane przez strażników po to, by chronić nasz system przez zalaniem emocjonalnym bólem. Zużywamy ogromnej ilości wewnętrznej energii, aby trzymać wygnańców z dala od świadomości.

WYOBRAŻONE SPOTKANIE CZĘŚCI (virtual parts meeting) – Technika polegająca na tym, że dwie spolaryzowane części dowiadują się o sobie w obecności JA

ZAANGAŻOWANA CZĘŚĆ (concerned part) – Część, która pojawia się w odpowiedzi na pytanie: “Co czujesz wobec docelowej części? – nosząca uczucie inne niż któraś z jakości 8 C.

ZANURZENIE SIĘ WE WNĘTRZU (going inside) – Przeniesienie uwagi ze świata zewnętrznego na wewnętrzny poprzez zamknięcie oczu bądź zawieszenie wzroku w przestrzeni.

ZAPROSZENIE (invitation) – Etap piąty procesu odciążania, w którym wygnańcy mogą wybrać, jakie nowe jakości (np. odwagę, łączność, radość, zaufanie czy miłość) chcieliby zaprosić, by wypełnić przestrzeń, która powstała po wypuszczeniu ciężaru.

ZWROT (U-turn) – Przekierowanie uwagi do wewnątrz i koncentracja na własnych częściach – zamiast skupiania się na czyimś zachowaniu.